پدافند غیرعامل با مفهوم کلی دفاع در برابر تهاجم، بدون استفاده از سلاح و درگیرشدن مستقیم، سابقه‌ای طولانی در تاریخ بشری به قدمت خلقت انسان دارد. از این‌رو نه موضوعی جدید است و نه به زمان ما اختصاص دارد.

در واقع، پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که به جنگ‌افزار نیاز ندارد و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات، تأسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری کرد یا میزان این خسارات و تلفات را که در برخی مواقع اجتناب‌ناپذیر هستند به حداقل ممکن کاهش داد.

البته در پدافند غیرعامل، مسأله فقط آمادگی برای جنگ و مقابله با تهاجم نظامی نیست و بلایا و حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله را نیز در خود جای می‌دهد. به طور کلی، چنان که نوشته‌اند انجام اقدامات دفاع غیرعامل در ابعاد گوناگون در جهت مقابله با تهاجمات نظامی یا حتی غیرنظامی دشمن، بلاهای طبیعی و غیرطبیعی و تقلیل خسارات ناشی از حملات نظامی دشمن مثل حملات هوایی، زمینی، دریایی و غیرنظامی مانند حملات سایبری، جنگ نرم و بلاهای طبیعی مثل طوفان، سیل، زلزله موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن، تمامی زیرساخت‌های کلیدی، مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی کشور چون پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، بنادر، فرودگاه‌ها، مجتمع‌های بزرگ صنعتی، مراکز بهداشتی و درمانی، قرارگاه‌ها و مراکز عمده فرماندهی نظامی و هدایت و تصمیم‌گیری‌های سیاسی، مراکز مخابراتی و ارتباطی، پل‌های استراتژیک، صنایع نظامی، پایگاه‌های هوایی، سایت‌های موشکی، مراکز و ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی، انبارهای عمده مواد غذایی و دارویی، مراکز جمعیتی و قرارگاه‌های تاکتیکی، مقرهای عمده آماری و پشتیبانی را در خود جای می‌دهد.

نگاهی به چند عنوان کتاب در حوزه پدافند غیرعامل

گستردگی موارد ذکر شده نشان می‌دهد که موضوع پدافند غیرعامل، موضوعی عمومی و فراگیر است و همه مردم یک جامعه را در برمی‌گیرد. اما از منظری دیگر، مسأله‌ای کاملاً تخصصی است و بحث درباره آن بیشتر به محافل دانشگاهی و تحقیقاتی اختصاص دارد. از این‌رو، کتاب‌هایی هم که درباره این موضوع منتشر شده‌اند، مانند کتاب «مبانی و اصول پدافند غیرعامل» از انتشارات جهاد دانشگاهی، معمولاً کتاب‌های دانشگاهی و پژوهشی هستند. کتاب دیگر «دفاع غیرنظامی در برابر تهدیدات نظامی» از انتشارات پشتیبان است.

کتاب «کلیات در دفاع غیرعامل» از سید محمد میرسمیعی کار دیگری از همین انتشارات است. به نظر نویسنده این کتاب، مطالعات و بررسی‌های تاریخی از جنگ‌های گذشته که در کتاب کلیات در دفاع غیرعامل آمده است، نشان می‌دهد که کشورهایی که طعم خرابی و خسارات ناشی از جنگ را چشیده‌اند برای حفظ سرمایه‌های ملی و منابع حیاتی خود توجه خاص و ویژه‌ای به پدافند غیرعامل نموده و در راهبرد دفاعی خود جایگاه والایی برای آن قائل شده‌اند.

در کتاب «درآمدی بر پدافند غیرعامل در شهرهای جدید» از نشر شهرسازی، موضوع پدافند غیرعامل در جهان هستی از قدمتی به اندازه تاریخ زندگی انسان برخوردار است. انسان های اولیه برای در امان ماندن از خطر تهاجم حیوانات و تهدیدات پیرامونی خود به غارها و بالای درختان و دیگر مأمن های طبیعی پناه می بردند. با متمدن شدن تدریجی جوامع بشری و شکل گیری زندگی شهری احساس نیاز به امنیت بیشتر شد و جوامع شهری برای ایجاد امنیت و حفاظت شهر از تهاجم دشمنان اقدام به ساخت و احداث دژها، قلعه، حصار، خندق، دیوارها و موانع دفاعی در پیرامون شهرها نمودند.

کتاب «مهندسی پدافند غیرعامل در فناوری اطلاعات» نوشته مریم سادات فاضلی به شکل اختصاصی بحث امنیت مبادلات الکترونیکی را مورد بررسی قرار می‌دهد. مسأله محوری این کتاب – که عنوان فرعی «امنیت به روش پیشگیری الکترونیکی» روی جلدش به چشم می‌خورد - این است که فناوری پدافند غیرعامل یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین فناوری‌های دفاعی در دنیاست و از این فناوری که طراحی و ساخت زمینه‌هایش در دوره صلح صورت می‌گیرد، با هدف دفاع خوداتکا و بدون نیاز به نیروی انسانی در زمان حمله دشمن استفاده می‌شود. با این شیوه، توان دفاعی در هنگام وقوع بحران بالاتر می‌رود و پیامدهای ناشی از حملات و بحران‌ها کاهش می‌یابد. همچنین بازسازی خسارت‌ها و آسیب‌ها با هزینه کمتری ممکن خواهد شد.

 برگرفته از ایبنا