دنیای کتاب و کتابخوانی

 

1403/2/11                             کتاب‌ها از خلیج‌فارس سخن می‌گویند

به مناسبت دهم اردیبهشت، روز ملی خلیج‌فارس

خلیج فارس سومین خلیج بزرگ در دنیاست که قدمت آن به هزاران سال می‌رسد و از نظر سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی یکی از مهم‌ترین آبراه‌های جهان محسوب می‌شود. اسناد بسیاری درباره نام خلیج فارس وجود دارد:

"خلیج فارس قلب جهان" تالیف محمدحسن نامی

کتاب «خلیج فارس قلب جهان» در واقع تحلیل و تبیینی است بر مدل ژئواکونومیکی- ژئواستراتژیکی خلیج‌فارس. بهره‌جویی از منابع نفتی، گازی، منابع غذایی،محصولات پتروشیمی، تجاری و معادن از نعمات این منطقه است.

وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی

اطلس «وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی» با چاپ ۴۰ نقشه از جغرافی نویسان ایرانی و عربی و ۱۲۰ نقشه اروپایی توسط گروه نویسندگان (محمدحسن گنجی، محمدباقر وثوقی، جواد صفی نژاد، فاطمه فریدی و امیرهوشنگ انوری) تدوین شده است. این کتاب با استقبال جامعه علمی ایران مواجه و در دومین جشنواره فارابی کتاب برگزیده حوزه تاریخ و جغرافیا شد.از تمام مکتب‌های نقشه‌نگاری بطلمیوسی، اسلامی و اروپایی، بهترین نمونه نقشه‌ها انتخاب شده‌اند.در کنار تحقیق کتابخانه‌ای برای بررسی و تعیین نام‌ها و تلفظ اسامی برای اولین بار از محققان بومی کرانه‌های خلیج‌فارس (هر منطقه یک نفر) استفاده شده، تا درست‌ترین و منطبق‌ترین اطلاعات گردآوری شود.

"کشور پرتغال، خلیج فارس و ایران صفوی" نوشته مشترک رودی مته و جورج فلورس ترجمه محمد بهرام‌زاده

دست‌اندرکاران این اثر، مجموعه تحقیقات جدیدی را در مورد فعالیت‌های خود در هرمز و فراتر از آن ارائه می‌دهند و این موارد را از زوایای مختلف و با توجه ویژه به زمینه گسترده‌تر مربوط به کشورهای مجاور صفوی، یعنی عثمانی و مغول بررسی می‌کنند. مقاله‌های ارائه شده در این کتاب در چهار بخش با عناوین نقشه‌برداری ناحیه، پرتغالی‌ها و جزایر، پرتغالی‌ها و خلیج پهناور فارس و سفر و دیپلماسی ترجمه و منتشر شده است.

"وقایع‌نگاری خلیج‌فارس" نوشته ج.ج.لوریمر ترجمه عبدالمحمد آیتی

کتاب شامل دو بخش است: بخش نخست در برگیرنده تاریخ خلیج‌فارس و سرزمین‌ها و بلاد اطراف آن و بخش دوّم معجم جغرافیای منطقه است.

"خلیج فارس در حدیث دیگران"

خلیج فارس در حدیث دیگران مجموعه مقالاتی مشتمل بر ۱۴ مقاله از مورخان، جغرافیانویسان و خلیج‌فارس‌پژوهان خارجی معاصر است که از جنبه های مختلف به معرفی خلیج فارس پرداخته اند و وجوه مختلف از جمله طبیعت، اصالت نام در منابع خارجی، جغرافیای تاریخی، اسناد و مدارک، اهمیت اقتصادی و اجتماعی، جایگاه خلیج فارس در دریانوردی و برخی یافته‌های باستان‌شناختی این پهنه آبی را مورد تحقیق قرار داده اند. نویسندگانی چون ژوزه مانوئل گارسیا، ویلم فلور، ابوعبدالله ادریسی، گوهان چتینسایا، باسورث، دیوید وایتهاوس، استرن، ویلکینسون، هانسمن، شوف، زکریا قاسم، ویلسون و آرماندو مونتئیرو نویسندگان این مقالات هستند.

"خلیج فارس در نگاه ایرانیان"

خلیج فارس در نگاه ایرانیان مجموعه مقالاتی مشتمل بر ۱۴ مقاله از مورخان، جغرافیانویسان و خلیج‌فارس‌پژوهان ایرانی معاصر است که وجوه مختلف از جمله طبیعت، اصالت نام، جغرافیای تاریخی، اهمیت اقتصادی و اجتماعی، اسناد و مدارک و برخی یافته‌های باستان‌شناختی خلیج فارس را مورد تحقیق قرار داده اند. نویسندگانی چون احمد اقتداری، امام شوشتری، سعید نفیسی، جهانگیر قائم مقامی، حسین کیان راد، محمدجواد مشکور، یوسف مجیدزاده، مونیکا روشن ضمیر، حبیب الله سعیدی‌نیا، حسین نوربخش، سیدمحمدمحیط طباطبایی و محمدابراهیم باستانی پاریزی نویسندگان این مقالات هستند.

 

برگزیدگان سی‌امین جشنواره ملی کتاب دانشجویی

 

به گزارش ستاد خبری سی‌ویکمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، اختتامیه سی‌امین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی، دوشنبه (۲۹ آبان ۱۴۰۲ ) در تالار فردوسی دانشگاه تهران برگزار شد. در این مراسم علاوه بر اهدای جوایز برگزیدگان کتاب سال دانشجویی، از ناشران برگزیده و مروجان کتاب، اساتید، مولفان و حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمود مرعشی نجفی به عنوان خادم کتاب تقدیر شد.

علیرضا سیف، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در ابتدای این مراسم یاد استاد محمدعلی اسلامی ندوشن را گرامی داشت و گفت: او حدود صد سال ادبیات ایران را زنده نگه داشت.
علی آزادی احمدآبادی، نماینده دانشجویان در اختتامیه این دوره از جشنواره کتاب سال دانشجویی و مترجم کتاب «جامعه شبکه‌ای؛ ابعاد اجتماعی رسانه‌های نوین» نوشته یان ون دایک، این کتاب را یکی از مهم‌ترین آثار سه دهه اخیر در شناخت روند شکل‌گیری فضای مجازی معرفی کرد و گفت: این کتاب درباره روند شکل‌گیری فضای مجازی و تسلط یافتن رسانه‌های نوین بر همه وجوه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جوامع امروز است.

مجید عباسی نماینده داوران سی‌امین جشنواره کتاب دانشجویی همچنین با انتقاد از اینکه مقالات علمی پژوهشی اهمیت بیشتری از کتاب دارد، بیان کرد: اهمیت کتاب موضوعی است که باید توجه به آن در نظام عالی ما بیشتر شود. باید زمینه رشد نخبگان و آینده‌سازان کشور را با کتاب فراهم کنیم.

قدیمی‌ترین جشنواره دانشگاه‌های کشور

حامد علی‌اکبرزاده، رییس سازمان ترویج مطالعه و نشر جهاد دانشگاهی و دبیر سی‌امین جشنواره کتاب دانشجویی هم در این مراسم عنوان کرد: دبیرخانه این جشنواره ۳۰ سال است که استمرار دارد و این از قدیمی‌ترین برنامه‌های‌ فرهنگی دانشگاه‌های کشور است.  وی، کتاب را مهمترین حوزه فرهنگ دانست و افزود: کتاب مهمترین شاخص برای سنجش وضعیت فرهنگی یک جامعه است. پرتکرارترین و ارزشمندترین محصول فرهنگی که می‌توان به آن مراجعه کرد کتاب است. جشنواره کتاب سال دانشجویی ایده‌ای است که در توجه به امر کتاب شکل گرفته و ثمرات بسیاری داشته و بسیاری از اساتید برجسته دانشگاه‌های کشور سابقه برگزیده شدن در ادوار گذشته این جشنواره را دارند. وی مرحوم قیصر امین‌پور را یکی از برگزیدگان جشنواره کتاب سال دانشجویی در سنوات گذشته عنوان کرد دبیر سی‌امین جشنواره کتاب دانشجویی ادامه داد: به واسطه برگزاری جشنواره کتاب دانشجویی در ۳۰ دوره استعدادهای بسیاری شناسایی و معرفی شدند. از بنیاد نخبگان تقاضا کردیم امتیازاتی را برای برگزیدگان جشنواره کتاب دانشجویی در نظر بگیرد. ۵۵۴ اثر توسط دبیرخانه دریافت شد، این آثاری است که واجد شرایط داوری بودند و در حوزه علوم انسانی بیشترین تعداد آثار را با ۳۰۱ اثر داشتیم. ۱۰۶ اثر در رشته‌های پزشکی و ۲۵ اثر در علوم پایه بررسی شدند و آثار تالیفی تعدادشان از آثار ترجمه بیشتر بود.

در بخش تقدیر از استاد خادم کتاب، از حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمود مرعشی نجفی تجلیل شد. مرعشی نجفی استاد کتابداری، کتاب‌شناس و نسخه‌شناس ایرانی است و در کنار پدرش، سهم عمده‌ای در تاسیس و توسعه کتابخانه بزرگ آیت‌الله مرعشی نجفی در قم داشته است. پژوهش‌های وی در زمینه کتاب‌شناسی، فهرست‌نویسی و جمع‌آوری نسخ خطی و چاپ آنها موجب شد تا لوح تقدیر کتاب‌شناس برجسته کشور در سال ۷۴ به او اعطا شود.

 حجت‌الاسلام سیدمحمود مرعشی نجفی در این آیین طی سخنانی گفت: کتاب در سال‌های اخیر مغفول واقع شده و انسان امروزی با کامپیوتر و موبایل سر و کار دارد و دچار آسیب می‌شود. این کتاب‌شناس گفت: بالغ بر ۸۵ هزار کتاب نسخه خطی که بیشتر آنها به زبان عربی است در کتابخانه بزرگ آیت‌الله مرعشی نجفی در قم وجود دارد و طبق اعلام یونسکو بزرگترین کتابخانه شیعیان است. طبق وصیت پدرم استفاده از کتابخانه ایشان رایگان است.

انتشار یازده هزار جلد کتاب توسط جهاد دانشگاهی

حسن مسلمی نائینی، رئیس جهاد دانشگاهی میزبانی سازمان متبوع خود از سی‌امین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی را ارزشمند دانست و گفت: یازده هزار جلد کتاب توسط جهاد دانشگاهی منتشر شده است. معجزه انسان کتاب است و خداوند اولین کلمه‌ای که به پیامبر وحی کرد «خواندن» بود. وی استفاده بیش از حد از نرم‌افزارها و تجهیزات دیجیتال را مانع آموختن دانشجویان در سطوح مختلف علمی خواند و گفت: استفاده از این نرم‌افزارها مانع اندیشیدن و فکر کردن دانشجوهاست.

سیدمجید امامی، دبیر شورای فرهنگ عمومی هم در این آئین گفت: مصوبه " نهضت ملی مطالعه مفید " که مربوط به اواخر دهه ۸۰ بود، در شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌روزرسانی شد و به «سند ملی خواندن» تبدیل شد که موضوع مهم و مفیدی در حمایت از مطالعه و مروجان کتاب با دستورالعمل‌های دقیق است. وی افزود:  این جشنواره رویکرد ترویج کتاب دارد، زیرا معتقدیم ثمره کمتر خواندن کتاب توسط دانشجویان در سال‌های آینده در نظام کارشناسی کشور دیده خواهد شد.

تقدیر از پنج برگزیده جشنواره کتاب سال دانشجویی
این دوره از جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی با تقدیر از پنج برگزیده به کار خود پایان داد. این برگزیدگان و آثارشان به ترتیب از این قرارند:

 محمدصابر قادریان برای ترجمه کتاب «پرسش و پاسخ در MRI پایه»،

عادل میرزا علیزاده برای کتاب «سم‌شناسی مواد غذایی»،

کیوان کیومرثی برای کتاب «تکنولوژی باتری از اصول تا نحوه رفتار مواد و قطعات»،

محمد کشاورز برای کتاب «دلگویه‌های پیرمرد؛ بررسی و تحلیل ستون طنز نشریه بابا شمل»

و محمد حکم‌آبادی برای کتاب «عملیات احیا"
اسامی شایستگان تقدیر سی‌امین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی هم از این قرار است:

راحله جهانبانی برای کتاب «بیولوژی کمپبل ۲۰۲۱»،

مرضیه کارگر جهرمی برای کتاب «تمرین، تکلیف و تفکر انتقادی در کارآموزی مهارت‌های بالینی پرستاری»،

 نسرین اکبری برای کتاب «به‌نژادی مولکولی برای بهبود تحمل تنش شوری در گیاهان»،

فلورا فرخی برای کتاب «اصول و مبانی تجهیزات فراوری مواد غذایی»،

قاسم محمدزاده برای کتاب «لیگنین؛ بیوسنتز و تحول برای کاربردهای صنعتی»،

رضا فریدزاده برای کتاب «واکاوی نهاد زیست‌بوم کارآفرینی دانشگاهی»،

علی آزادی احمدآبادی برای کتاب «جامعه شبکه‌ای؛ شاخه ارتباطات و رسانه»،

سیامک پاکباز برای کتاب «شرح قانون مدنی فرانسه»،

ایمان عباس‌نژاد برای کتاب «اخلاق‌شناسی نوین؛ نظریه‌های اخلاقی»،

ابوالفضل قربانی برای کتاب «تحول‌پذیری یک مکان»

و محمد وجدانی برای کتاب «فرهنگ، رشد و سیاست اقتصادی".

همچنین جایزه ماندگاران در سی‌امین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی به استادان مولفی بدین شرح اهدا شد:

 محمد وجگانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران برای کتاب «ایمونولوژی»،

بیژن طاهری، استاد دانشگاه صنعتی اصفهان برای کتاب «معادلات دیفرانسیل» و

شهلا شادزی، استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برای کتاب «قارچ‌شناسی".

انتشارات شهرآب، انتشارات حیدری و انتشارات رویان‌پژوه از ناشران برگزیده در این دوره از جشنواره بودند و مورد تقدیر قرار گرفتند همچنین از نشر دانشگاهی نیز از سوی جشنواره، تقدیر شد.

 

 

خداحافظی با دومین چاپخانه طهران

در آستانه هفته کتاب و کتابخوانی به سراغ باسابقه‌ترین‌های حوزه چاپ و نشر در تهران رفتیم تا رد تاریخ کتاب را در لابه‌لای قفسه‌های کتابفروشی‌ها و چاپخانه‌ها پیدا کنیم. سری زدیم به انتشاراتی‌هایی که بیش از یک قرن از قدمت آنها می‌گذرد و هنوز هم در این زمینه جزء نخستین‌ها محسوب می‌شوند.

خیابان‌هایی مثل حاج نایب، ناصرخسرو، جمهوری و ... تا صد سال قبل از اینکه خیابان انقلاب راسته کتابفروشان و مرکز خرید کتاب پایتخت باشد، اولین مراکز عرضه این کالای فرهنگی به ویژه کتاب‌های مذهبی کشور بودند.

نخستین مقصد کوچه پس کوچه‌های خیابان ناصرخسرو است. هنوز هم می‌توان بخشی از هویت تاریخی نخستین‌های تالیف و نشر کتاب را در پلاک ۳۶، انتهای بن‌بستی که کاشی لاجوردی‌رنگی با نوشته «چاپخانه پیام» روی سردر آن نقش بسته، یافت.

چاپخانه‌ پیام از سال ۱۲۹۳ آغاز به کار کرده و اکنون نزدیک به یک قرن قدمت دارد. سیدمهدی پیامی، مدیر چاپخانه پیام، می‌گوید: «پدربزرگم این چاپخانه را تأسیس کرد. آن زمان این چاپخانه دومین چاپخانه تهران بود. در آن دوران صحافی به ۲روش انجام می‌شد؛ صحافی شومیز که جنس آن از کاغذ ضخیم بود و عطف کتاب هم با چسب بسته می‌شد و اگر عطف را می‌دوختند و جلد سخت بود گالینگور نامیده می‌شد.»

او اضافه می‌کند: «بیش از ۱۶ نفر در این چاپخانه کار می‌کردند. در گذشته صحاف‌ها با دست کتاب‌ها را می‌دوختند و پوست دست ناسور و زخمی می‌شد و هرگز هم خوب نمی‌شد؛ این وضعیت گوشه‌ای از رنج و سختی‌های صحافانی بود که شب و روز در چاپخانه‌ها کار می‌کردند. در سال۱۳۰۰ دستگاهی دستی، با نام ربعی، اولین دستگاه چاپخانه پیام بود که به خاطر صدای زیادش به آن "تیپ توپ" می‌گفتند و به محض کمترین بی‌دقتی تیغ تیز آن دست و انگشتان را قطع می‌کرد.»

خداحافظی با دومین چاپخانه پایتخت

سیدمهدی پیامی، مدیر چاپخانه پیام، توضیح می‌دهد که در این چاپخانه روزنامه هم منتشر می‌شده، اما درباره کتاب می‌گوید: «در آن دوران حداقل تیراژ انتشار ۳هزار نسخه بود، هر چند اغلب کتاب‌ها در ۵ هزار یا ۱۰ هزار تیراژ منتشر می‌شدند. اسلوب کار در چاپخانه‌ها به این صورت بود که اگر یک نسخه یا هزار تا چاپ می‌کردید، باید پول ۳ هزار تا را می‌پرداختید، آن هم به خاطر اینکه بستن زینک به ماشین برای چاپخانه باید صرفه اقتصادی می‌داشت.

روزگاری کتاب در این کوچه صفحه‌ای ۱۰ شاهی قیمت می‌خورد، بعد به صفحه‌ای ۵ ریال رسید و بین سال‌های ۵۵ تا ۷۲ـ ۷۳ حدوداً ۱۰ برابر شد. این چاپخانه در طول زندگی سه نسل استوار بود، اما از دهه ۸۰ به بعد یک دفعه از نفس افتاد. گران شدن کاغذ، مواد اولیه، مرکب، چسب و لوازم یدکی ماشین‌آلات چاپ باعث شد تا اسفند ۱۳۹۹ به دلیل مشکلات موجود در چاپ و نشر چاپخانه را تعطیل کنیم. در این چاپخانه حروفچینی، صحافی و لیتوگرافی هم انجام می‌شد.»

کتابفروشی و انتشارات اقبال: از تیمچۀ حاجب‌الدوله تا جمهوری

«انتشارات اقبال» که با بیش از ۱۲۰سال پیشینه در زمینه چاپ و نشر کتاب به عنوان یکی از نخستین‌های کتاب در تهران و کشور شناخته می‌شود. کتابفروشی‌ای که در همان دهه نخست سال ۱۲۷۰ به واسطه علاقه حاج محمدرحیم خوانساری در حجره‌ای در تیمچۀ حاجب‌الدوله به راه افتاد و در دهه۱۲۸۰ با توسعه و گسترش آن در خیابان جمهوری باعث شد تا تحولات شگرفی را در حوزه کتاب و موضوعات تخصصی دیگر رقم بزند.

اکنون سعید اقبال، مدیرمسئول انتشارات اقبال و نسل سوم این خاندان، سکان هدایت انتشارات باسابقه را به دست گرفته و این گونه روایت می‌کند: «پدربزرگم بعد از اینکه از اصفهان به تهران آمد در مغازه عمویش شاگردی کرد. سپس یک کتابفروشی در حجره‌ای در تیمچۀ حاجب‌الدوله که آن دوران راسته کتابفروشی پایتخت بود، تاسیس کرد. او با خرید دستگاه چاپ سنگی در کنار فروش کتاب به انتشار کتاب هم پرداخت. این کتابفروشی هم مانند دیگر کتابفروشی‌ها در سال ۱۳۰۷ به سبب گسترش روند ساخت و توسعه شهری پایتخت به خیابان ناصرخسرو نقل مکان کرد. همچنین برای بار دوم این انتشارات به دلیل توسعه ساختمان وزارت دارایی در خیابان ناصر خسرو به خیابان جمهوری منتقل شد.»

نخستین‌های کتاب در قدیمی‌ترین انتشاراتی

بعد از این جابه‌جایی ‌کتابفروشی حاج محمدرحیم ‌خوانساری با نام «کتابخانۀ اقبال» به محمدحسین اقبال که در آن دوران ۱۵سال داشت، واگذار و چاپخانه «نهضت» هم به محمدباقر سپرده شد. انتشارات اقبال در سال‌های نخست فعالیتش کتاب‌های مذهبی منتشر می‌کرد و به همت این انتشارات نخستین قرآن رحلی رنگی منتشر شد. همچنین در سال ۱۳۱۵ اولین کتاب قرآن با ترجمه صفحه مقابل را هم منتشر کرد. اقبال نقل می‌کند: «یکی از بنیادی‌ترین فعالیت‌هایی که در انتشارات اقبال انجام شده و در مدت بیش از یک قرن اخیر و تا امروز تعطیل نشده، چاپ تقویم است. حاج محمدحسین اقبال به کمک حاج شیخ ‌اسماعیل مصباح (نجم‌الممالک) در سال ۱۲۹۶ نخستین تقویم را منتشر کرد.»

نصرالله حدادی در ادامه بیشتر توضیح می‌دهد: «این تقویم مرجع مهمی برای علما و مورخان در تعیین زمان عید سعید فطر و یوم‌الشک ندانستن این روز و مشخص شدن آخرین روز زمستان و اولین روز بهار به شمار می‌رفت. همچنین با همکاری محمدباقر نهضت و سیدحسین رمزی، در سال ۱۲۸۲، نخستین شمارۀ مجلۀ اجتماعی ـ انتقادی اقبال منتشر شد. از این مجله در مجموع ۹ شماره منتشر شده که شماره‌هایی از آن در کتابخانۀ ملی ایران موجود است. جالب است بدانید که کتابفروشی اقبال از ۱۲۹۹ برای مدتی، محل فروش نخستین شماره‌های مجلۀ عالم نسوان هم بود. نشر شماری کتاب درسی از سال ۱۳۲۸، انتشار مجموعۀ تاریخ تمدن ویل دورانت که از ۱۳۳۶ با همکاری انتشارات فرانکلین آغاز شد و در ۱۳۵۹ به پایان رسید، از جمله فعالیت‌های ویژه این انتشارات و کتابفروشی صد و چند ساله است.»

نقل از روزنامه همشهری آنلاین - یکشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۲ - ثریا روزبهانی

 

 

تکلیف سواد اطلاعاتی چه خواهد شد؟ می‌دانید که از دهه 1970، کتابخانه‌ها بر اهمیت سواد اطلاعاتی تمرکز کرده‌اند، که عموماً به عنوان مجموعه‌ای از مهارت‌های مورد نیاز برای مکان‌یابی و استفاده از اطلاعات برای حل مسئله و تصمیم‌گیری تعریف می‌شود.

این بحث با تغییرات فناوری‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده است. با تغییر شکل‌ها و روش‌های ارائه اطلاعات، ابعاد بیشتری به مفهوم اصلی سواد اطلاعاتی اضافه شده است که عبارتند از: سواد منابع، سواد پژوهش و سواد کامپیوتر و سایر موارد. به نظر می‌رسد که اکنون دیگر، هدف سوادآموزی کتابخانه‌ها و متخصصان کتابخانه، سواد داده‌ها و سواد هوش مصنوعی است. در حالی که سواد داده‌ها با یادگیری نحوه مکان یابی، درک و تفکر انتقادی در مورد داده‌ها و اطلاعات سر و کار دارد، سواد هوش مصنوعی مستلزم درک عملکرد، منطق و محدودیت‌ها و تأثیرات احتمالی آن است.

وقتی کتابخانه‌ها به کاربران کمک می‌کنند تا سواد هوش مصنوعی را کسب کنند، مهارت‌های لازم را برای مردم فراهم می‌کنند تا بتوانند با اطمینان در جامعه‌ای شرکت کنند که هر روز از ابزارها و فرآیندهای هوش مصنوعی بیشتری استفاده می‌کند. البته در این زمینه کمبودهایی احساس می‌شود که باید نسبت به برطرف کردن آن‌ها اقدام کرد. البته هنوز کتابداران آموزش‌دیده و دارای مهارت کافی در این زمینه وجود ندارد و باید تلاش شود با تغییرات در سرفصل دروس دانشگاه‌ها و نیز برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی، کتابداران متخصص تربیت شوند. تهیه زیرساخت‌های لازم فناورانه از مقدماتی است که باید در این مورد نیز فکر کرد. بنابراین باید بیان داشت که در وضعیت خوشبینانه اگر بتوانیم به مدیریت وضعیت بپردازیم، هوش مصنوعی نه تنها خطری برای حذف کتابخانه‌ها نیست بلکه فرصتی است که کتابداران مهارت‌های جدیدی را کسب کنند و بر اساس ابزارهای هوش مصنوعی خدمات خلاقانه‌تری را به کاربران با نیازهای اطلاعاتی مختلف عرضه کنند.

نگاهی به بحران آب و هوا در «آینده‌ای که برمی‌گزینیم»

اقیانوس‌ها در حال پر شدن از پلاستیک هستند! واپس‌نشینی دریاچه‌ها و یخچال‌ها

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، انتشارات امیرکبیر کتاب «آینده‌ای که برمی‌گزینیم» نوشته مشترک کریستیانا فیگرس و تام ریوت کارناک و ترجمه مهدی قائدی و ابراهیم محمدی را به چاپ رساند.

سرفصل‌های کتاب عبارتند از: «دهه بحرانی»، «انتخاب آینده ما»، «جهانی که می‌سازیم»، «جهانی که باید بسازیم»، «سه دیدگاه»، «می‌خواهیم چه کسی باشیم»، «خوش‌بینی مستمر»، «فراوانی بیابان»، «باززایی بنیادین»، «ده راهکار» و «انجام آنچه ضرورت دارد»، «نتیجه‌گیری یک داستان» و «آنچه اکنون می‌توان انجام داد".

انتشارات امیرکبیر کتاب «آینده‌ای که برمی‌گزینیم» را در 228 صفحه، شمارگان 350 نسخه و بهای 115 هزار تومان به چاپ رساند.

 

 

امحا ۴۰۰ هزار جلد کتاب کپی بعد از 4 سال

وکیل اتحادیه صنف ناشران و کتابفروشان تهران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، از امحای بالغ بر ۴۰۰ هزار جلد کتاب کپی که ناقض حقوق مالکیت مادی و معنوی مولفین و ناشرین بوده است، خبر داد. کتاب‌های امحا شده به‌‌دنبال شکایت تعدادی از ناشران در سال‌های ۹۶ و ۹۷ در عملیات کشف و ضبط  ازسوی ضابطین قوه قضائیه از انبارهای متعلق به مجرمین پرونده شناسایی شده بود. این کتاب‌ها از سال 97 تاکنون در یک سوله‌ نگهداری می‌شد و با دستور مرجع قضایی برای اجرای حکم، اواخر هفته گذشته با حضور نماینده دادستان به نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای امحا تحویل داده شد که برای تبدیل به خمیر کاغذ به کارخانه منتقل شد.

نیروی انتظامی و ضابطین قضایی در پایتخت، بالغ بر 400 هزار جلد کتاب که زیرزمینی و خارج از چرخه اصلی نشر، کپی شده بود‌، کشف کرده بودند. این اقدام که با عنوان قاچاق کتاب از آن نیز یاد می‌شود؛ در سال‌های اخیر علاوه ‌بر اینکه به صنعت نشر  آسیب‌های جبران‌ناپذیر وارده کرده، پرونده‌های متعددی نیز در این زمینه تشکیل شده است. برخی از پرونده‌ها به سرانجام رسیده و متهمان به محکومیت‌های قانونی ازجمله حبس محکوم شده‌اند و برخی از پرونده‌ها همچنان در جریان است.

 

 

 

 

ایبنا گزارش می‌دهد:

ردپای قاچاقچیان کتاب در پیام‌رسان‌های داخلی

سوداگران کتاب‌ساز یا قاچاقچیان کتاب با وجود محدودیت‌های ایجاد شده برای برخی شبکه‌های مجازی، با ساخت کانال و گروه‌ در پیام‌رسا‌ن‌های داخلی همچنان به فروش کتاب‌های قاچاق و غیرمجاز مشغولند و سرمایه ناشران را آتش می‌زنند.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران ( ایبنا )، قاچاقچیان کتاب یا همان کتاب‌سازان در ادامه فعالیت‌های سودجویانه خود طی سال‌های اخیر در کنار فروش آثار قاچاق، کتاب‌سازی شده یا غیرمجاز در قالب شبکه بساط‌گستران، فروش کتاب به دست دختران و پسران دانشجو در کارخانه‌ها و مراکز تولیدی یا حتی پمپ بنزین‌ها، از موقعیت موجود در فضای مجازی هم استفاده و بخش زیادی از فروش خود را در این شبکه‌ها متمرکز کردند.

آن‌ها با شناسایی کتاب‌های پرفروشی که مجوز نشر و پخش دارند، در شمارگان بالا تکثیر کرده و علاوه بر دستفروشان کتاب، از طریق فضای مجازی نیز گاهی با یک سوم قیمت می‌فروشند، کتاب‌هایی که در ظاهر تفاوت زیادی با اصل آن ندارد، اما دارای متن بهم ریخته و نامفهوم، صفحه‌بندی‌های نامناسب، کیفیت کاغذ و چاپ پایین و اسامی مشابه کتاب‌های اصلی هستند.

جدیدترین خبر از فعالیت این افراد نشان می‌دهد که طی ماه‌های اخیر با فیلتر شدن برخی شبکه‌های فضای مجازی، این سوداگران دست از کار نکشیدند و با حفظ سنگر در سایر شبکه‌ها، به سراغ پیام‌رسان‌های داخلی رفته‌اند و با ساخت کانال و گروه، کتاب‌های شبکه‌ای خود را با تخفیف‌های اعجاب‌انگیز 60 تا 70 درصدی می‌فروشند.

البته عضویت در کانال و گروه‌های این افراد کار آسانی نیست، ابتدا باید در یک گروه عمومی عضو شوید و پس از اینکه از هویت‌تان مطمئن شدند، شما را در کانالی که در آن صدها جلد کتاب کتاب‌سازی شده قرار دارد، عضو می‌کنند و شما می‌توانید از یک منوی باز، هر کتابی که دوست دارید ـ با مجوز یا بدون مجوز ـ سفارش بدهید.

 فروش بالا و تأثیر در بازار نشر

یک مقام مسئول در کارگروه صیانت از حقوق ناشران، مؤلفان و مصنفان به ایبنا گفت: متأسفانه فروش بالای این گروه‌ها در فضای مجازی، آمار فروش کتاب را تحت تأثیر قرار داده ‌است، مسئله ناشران کتاب‌ساز و زیانی که متوجه زنجیره‌های مختلف صنعت نشر می‌شود، امروز به یک چالش جدی برای ادامه حیات بسیاری از ناشران،‌ مترجمان و کتابفروشی‌ها تبدیل شده است، زیرا برخی یا  از دستفروش‌ها کتاب خریداری می‌کنند یا با تغییر الگوی خرید حضوری به الگوی اینترنتی، از فضای مجازی، کتاب مورد نیازشان را خریداری می‌کنند، آن‌هم از شبکه‌های کتاب‌ساز!
وی افزود: بسیاری از این کتاب‌ها ترجمه بسیار بی‌کیفیتی دارند و گاهی اسم مترجم اصلی کتاب را هم زیر سؤال می‌برد؛ چراکه برخی مخاطبان نمی‌توانند تشخیص بدهند کدام ترجمه بهتر است و گاهی با یک ترجمه بد و بهم ریخته فکر می کنند خوانش کتاب سخت است و کلا دلزده می شوند؛ مسئله‌ای مهم که باید به آن دقت کرد.
وی با بیان اینکه امروز بسیاری از ناشران و مترجمان قربانی کتاب‌سازی عده‌ای افراد سودجو شده‌اند، توضیح داد: امیدوارم مسئولان پیام‌رسان‌های داخلی پس از شناسایی و شکایت از این کانال‌ها، زمینه ممنوعیت فعالیت این افراد را فراهم بیاورند، زیرا به راحتی می‌توان این کانال‌ها را مسدود و غیرفعال کرد.

 نقش وزارت ارشاد در برخورد با کتاب‌سازان

 در این میان به نظر می‌رسد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با توجه به اقدامات و برنامه‌هایی که برای برخورد با این پدیده غیرفرهنگی در دستور کار خود دارد، می‌تواند تا حد زیادی از پیشرفت موضوع کتاب‌سازی پیشگیری کند.
محمدحسین ظریفیان، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی این وزارتخانه مدتی قبل از حساسیت گروه ارزیابی کتاب‌ها نسبت به کتاب‌سازی گفته و تأکید کرده بود که ارزیابان بررسی لازم درباره میزان مشابهت محتوا با آثار دیگران را انجام می‌دهند.

 وی همچنین از طراحی و اجرای سرویس مشابهت‌یاب کتاب با استفاده از هوش مصنوعی خبر داده بود تا بتوان به‌شکل مبنایی‌تر و اساسی‌تر مساله کتاب‌سازی را علاج کرد. در این سرویس، محتوای کتاب‌های در حال ارزیابی برای اخذ مجوز با بانک کتاب کشور تطبیق و درصد مشابهت تعیین می‌شود؛ اقدامی که با عملیاتی شدن تا حد زیادی مشکلات موجود در این حوزه را برطرف می‌کند.

 البته هیئت نظارت بر اجرای ضوابط نشر و هیئت رسیدگی به تخلفات ناشران نیز می‌تواند مانع و سدی محکم برای کتاب‌سازان و قاچاقچیان کتاب باشد تا با جاری کردن ضوابط و مقررات، با استفاده از جنبه بازدارندگی هیات رسیدگی به تخلفات، زمینه‌های تخلف کاهش پیدا کند.

 

 

 

 

هفت گام تا مطالعه بدون فراموشی

حمیدرضا عباس‌زاده نویسنده کتاب «هفت گام تا مطالعه بدون فراموشی» بر نقش اهداف به عنوان اولین گام اشاره می‌کند و می‌گوید اگر برنامه‌ای برای موفقیت خود نداشته باشید، برای شکست خوردن برنامه‌ریزی کرده‌اید.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، اولین موضوعی که کتاب به آن می‌پردازد «یادگیری چگونه یادگرفتن» است.  عباس‌زاده نویسنده کتاب اینطور می‌آورد: «در دوران ما که روند تغییرات به شکل گذر از جوامع صنعتی به سمت جوامع اطلاعاتی، و از فن‌آوری‌های نیروافزا به سمت فن‌آوری‌های دانش‌افزا، و نیز از اقتصاد ملی به سمت اقتصاد جهانی است و از کار فیزیکی یا حضوری به سمت دورکاری و از آموزش سنتی و کلاسیک به سمت آموزش‌های فردی و الکترونیک به پیش می‌رود؛ یادگیری چگونه یاد گرفتن به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل شده است."

عباس‌زاده به دو چرخه انرژی‌زا و انرژی‌گیر در مطالعه اشاره می‌کند. او همانقدر که مطالعه و یادگیری اثربخش را عامل افزایش علاقمندی به مطالعه می‌داند؛ همانقدر نیز یادگیری ناقص را دلیلی برای کاهش علاقمندی به مطالعه معرفی می‌کند.
 بر اساس آنچه در کتاب به آن پرداخته می‌شود مطالعه مفید و اساسا یادگیری، به سه عامل شناخت، عاطفه و هوش کلی مرتبط است. آن میزانی که متن را می‌شناسیم و نسبت به آن، علم داریم و آن میزانی که از نظر احساسی به متن علاقه‌مندیم و پیوندهای احساسی با آن برقرار کرده‌ایم. «نقش هوش در یادگیری مفاهیم جدید از 9درصد تا حداکثر 25درصد مطرح شده و تحقیقات ثابت کرده است که چنانچه بتوانیم میزان یادگیری‌های قبلی(حیطه شناختی) و یا پیش‌نیازهای یادگیری جدید را برای همه فراگیران یک کلاس ثابت نگه داریم، نقش هوش کلی در یادگیری به کمتر از 10 درصد از واریانس پیشرفت در یادگیری خواهد رسید."
عباس‌زاده در کتاب تأکید خاصی بر نوشتن اهداف دارد آن هم در دو چارچوب متناقض خواسته‌ها و ناخواسته‌ها. به عقیده او، با این روش، تکلیف ما با بسیاری از کارها روشن خواهد شد و مشخص می‌شود باید روی کدام یک از کارها تمرکز بیشتری داشته باشیم و کدام کارها را به کل، دور بریزیم.
 عباس‌زاده در گام آخر، مطالعه حرفه‌ای را به مخاطبان پیشنهاد می‌کند. او می‌گوید: «شرط لازم برای رسیدن به این هدف، رعایت نکات حرفه‌ای برای زندگی امروز و آینده ما خواهد بود. برای حرفه‌ای مطالعه کردن لازم است برنامه موفقیت را با شناخت فرمول موفقیت نهایی پیگیری کنیم.» کتاب به موارد متعددی در زمینه مطالعه اشاره می‌کند که در این موارد، شرایط فیزیکی و محیطی و زمانی مطالعه را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
 کتاب «هفت گام تا مطالعه بدون فراموشی» نوشته حمیدرضا عباس‌زاده عضو سازمان نظام‌پزشکی و روان‌شناسی کشور است. نشر مرسل، این کتاب را در 148 صفحه منتشر کرده است.

 

 

 

غنا پایتخت جهانی کتاب در سال 2023 شد

 خبرگزاری کتاب ایران/اکرا، پایتخت غنا به عنوان بیست‌وسومین پایتخت جهانی کتاب در سال 2023 معرفی شد.

  به نقل از اکتوالیته- اودره ازوله، مدیر کل سازمان جهانی یونسکو پس از ارزیابی کمیته مشورتی پایتخت جهانی کتاب، شهر اکرا، پایتخت جمهوری غنا در غرب افریقا را به عنوان پایتخت جهانی کتاب در سال 2023 معرفی کرد.

شهر اکرا جانشین گوادلاخارا در غرب مکزیک شده که به عنوان پایتخت جهانی کتاب در سال 2022 معرفی شده بود. سازمان یونسکو اکرا را برای تمرکز قوی بر جوان‌ها و قابلیت‌های آن‌ها برای کمک به فرهنگ و ثروت غنا و نیز برنامه‌های پیشنهادی این شهر در استفاده از قدرت کتاب‌ها برای جلب مشارکت جوان‌ها به عنوان راهی موثر در مهارت‌آموزی به نسل‌های بعدی انتخاب کرده است...

 فعالیت‌ها همچنین شامل معرفی کتابخانه‌های متحرک به جوامع حاشیه‌نشین، برگزاری کارگاهای آموزشی برای تبلیغ کتاب‌خوانی و نوشتن کتاب به زبان‌های مختلف غنایی، ایجاد مراکز مهارت‌آموزی برای جوانان بیکار و نیز سازمان‌های رقابتی برای نمایش هنرها و ترویج فرهنگ غنایی است.

پایتخت جهانی کتاب عنوانی است که از سال ۲۰۰۱ هرساله از سوی سازمان یونسکو به شهری تعلق می‌گیرد که در جهت تقویت جایگاه کتاب و مطالعه، تلاش چشم‌گیری کرده ‌باشد. هدف یونسکو این است تا از این طریق در آن سال به اجرای برنامه‌های فرهنگی مرتبط با کتاب بپردازد و از این راه شوق مطالعه را در مردم ایجاد کند. این انتخاب هیچ جایزه مالی برای شهر برگزیده ندارد و تنها تاییدی بر بهترین برنامه اختصاص‌داده‌شده به کتاب و کتاب‌خوانی است...

در سال 2021 تفلیس، پایتخت گرجستان به عنوان پایتخت جهانی کتاب لقب گرفته است و در سال 2020 نیز کوالالامپور به این عنوان برگزیده شد.

 

 

انتشار کتاب بین المللی مرجع نظام های سلامت در کشورهای با درآمد کم و متوسط

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، کتاب بین المللی مرجع نظام های سلامت در کشورهای با درآمد کم و متوسط که حاصل تلاش 90 نویسنده در مدت سه سال است توسط دانشگاه کمبریج منتشر شد. فصل یازدهم این کتاب با عنوان جایگاه جامعه در تقویت نظام های سلامت توسط دکتر امیرحسین تکیان استاد سیاستگذاری سلامت دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران نوشته شده است. 

 

 

 

* به مناسبت روز جهانی علم و در گفت‌وگوی ایرنا با رئیس ایرانداک بررسی شد؛

برای جلوگیری از تقلب و تخلف علمی چه باید کرد؟

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) در مورد دلایل و مسائل مرتبط با سرقت یا تخلف علمی گفت: سه مساله در این زمینه وجود دارد که باید به آن رسیدگی شود؛ فرهنگ‌سازی میان نخبگان علمی، روزآمدسازی و تنقیح قوانین و هماهنگی بین نهادها از جمله وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌ها.

 سه دلیل برای تقلب و سرقت علمی در پایان‌نامه‌ها

دکتر محمد حسن‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد دلایل وجود تقلب و سرقت علمی در پارساها (پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد و رساله دکتری) و حتی مقالات علمی استادان ایرانی در خارج از کشور توضیح داد: سه مساله در این زمینه وجود دارد؛ مساله (دلیل) اول اینکه نیاز به فرهنگ‌سازی، توانمندسازی و ایجاد گفتمان حرفه‌ای در پژوهش و پایبندی به اخلاق پژوهش و فناوری داریم. در مورد بخش عمده‌ای از آثاری که برچسب سرقت یا تقلب علمی به آنها می‌خورد، نویسنده از مرز بین سرقت و بهره‌برداری از محتوای دیگران آگاه نبوده است. بنابراین ابتدا باید تا می‌توانیم در حوزه دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و همه آنها که در پدیدآوردن آثار علمی سهم و نقش دارند، فرهنگ‌سازی و آنها را آگاه کنیم.

اقدام بعدی تنقیح قوانین است. قوانین مرتبط با حقوق مالکیت معنوی روزآمد و تنقیح شود و هزینه سرقت علمی و ادبی افزایش یابد. نبود هماهنگی بین نهادهای مرتبط با علم از جمله وزارتخانه، دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی از دیگر مسائل این حوزه است. برای نمونه در قانون مصوب سال ۹۶ مجلس شورای اسلامی به‌ صراحت ذکر شده ایرانداک وظیفه همانندجویی پارساها را برعهده دارد؛ اما در آیین‌نامه اجرایی این قانون آمده: «ایرانداک یا موسسه مشابه همانندجویی را برعهده دارند». همین امر موجب سردرگمی در اجرای قانون شده و امیدواریم این مساله به زودی حل شود. از آنجا که ایرانداک تنها مرجع گردآوری پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها است، هیچ موسسه دیگری به دلیل عدم دسترسی به همه منابع نمی‌تواند همانندجویی را به شکل جامع انجام دهد.

برای اجرای قانون و پیشگیری از تقلب در تهیه آثار علمی از یک سو پژوهشگران باید توانمند شوند و از سوی دیگر، سازوکارهای قانونی و رویه‌های حقوق مالکیت معنوی تقویت شود و در نهایت، هماهنگی بین نهادها افزایش یابد.

 فناوری اطلاعات، حوزه راهبردی علم و فناوری است.

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با تاکید بر اشتراک منابع علمی اظهار داشت: هم اکنون منابع علمی متفاوت و متنوعی در دانشگاه‌های مختلف وجود دارد که در نبود یک شبکه منسجم بین کتابخانه‌های دانشگاهی امکان استفاده مناسب از آنها در جامعه علمی وجود ندارد.

 همه نهادها باید بروندادهای خود را همانندجویی کنند.

رئیس ایرانداک ادامه داد: پژوهشگاه درصدد است با ایجاد هم‌افزایی در قالب یک شبکه کتابخانه دانشگاهی منابع علمی را بهم متصل کند. همچنین مستندسازی علم در کشور باید به شکل جدی‌تری ترویج شود. به عنوان بخشی از یک فرایند کلی برای ایجاد یک فرهنگ علمی و پژوهشی سالم، لازم است همه نهادها که در ایجاد بروندادهای علمی مشارکت دارند، بروندادهای خود را همانندجویی کنند. ما در تلاش هستیم که این امکان برای ادعانامه‌های ثبت اختراعات، مقالات و کتاب‌ها نیز فراهم شده و گسترش ‌یابد.

* برگرفته از سایت ایرانداک